وی با بیان این که در سال 86 ، 280 مورد سرطان کبد در استان شناسایی شده، عنوان کرد: در کشور ما حدود 2میلیون نفر حامل ویروس هپاتیت ب و حدود 300 هزار نفر مبتلا به بیماری هپاتیت ب هستند.
عشرتی با اشاره به روشهای انتقال آلودگی این بیماری گفت: این بیماری از طریق تماس جنسی حفاظت نشده با فرد آلوده، استفاده مشترک از ابزار آلوده تیز و برنده نظیر سوزن، سرنگ، تیغ اصلاح و مسواک، تزریق مکرر خون یا فرآوردههای خونی آلوده، دیالیز با وسایل آلوده و پیوند اعضای آلوده، تولد از مادر آلوده به هپاتیت ب، خالکوبی، حجامت، سوراخ کردن گوش، خدمات پزشکی و دندانپزشکی در محلهای نامطمئن و آلوده منتقل میشود.
رئیس مرکز بهداشت استان مرکزی با تاکید بر این که ویروس هپاتیت ب از طریق تماس جنسی، بزاق و تزریق آلوده نیز قابل انتقال است، خاطرنشان کرد: این بیماری از طریق دست دادن، در آغوش گرفتن، همغذا شدن، وسایل نقلیه عمومی، سرویسهای بهداشتی، استحمام، استخرهای شنا و نیش حشرات منتقل نمیشود.
وی اظهار کرد: از عوارض مهم این بیماری مزمن شدن آن است که در افراد بالغ، 15 10 درصد بیماران دچار این عارضه میشوند و نوزادانی که بیماری را از مادران خود میگیرند احتمال مزمن شدن بیماری در آنها بیش از 90 درصد خواهد بود و هر چه سن ابتلا بالاتر باشد احتمال مزمن شدن بیماری کمتر است.
عشرتی با اشاره به این که پیشگیری از هپاتیت ب، سادهتر و باصرفهتر از درمان آن است، گفت: دریافت واکسن هپاتیت ب توسط افراد خانواده فرد آلوده که با وی هم منزل هستند، پرهیز از استفاده از وسایل تیز و برنده، پرهیز از تماس جنسی مشکوک و حفاظت نشده ازجمله راههای پیشگیری از این بیماری است.
طحال، اندام پهنی است که ـ پهلوی معده ـ جای دارد. ولی هرگز جزء دستگاه گوارش نیست؛ بلکه بیشتر به دستگاه گردش خون ارتباط دارد. شاید هم مهم نبود اگر آن را در جای دیگری در بدن قرار میدادند.
در اندام یک انسان تندرست، حدود ده میلیون گویچه قرمز، در ثانیه، نابود میشوند. البته گویچههای مرده احتیاج به جایگزین دارند. برای انجام این کار، سه قسمت مختلف در بدن فعالیت میکنند:
1ـ مغز استخوان
2ـ کبد
3ـ طحال
گویچههای قرمزی که باید در بدن ذخیره شوند تا در فوریتها بهکار آیند، در طحال پسانداز میشوند. گویچههای فرسوده نیز باز در طحال به نابودی میروند.
برخی از گویچههای سفید خون بهنام لنفوسیتها، در طحال و مغز استخوان ساخته میشوند. هنگامی که کمبود شدید خونی، بهطور ناگهانی رخ میدهد، طحال تعداد فراوانی گویچه قرمز را آزاد میکند تا جای آن کمبود را پر کنند.
پس میبینید که طحال چه کارهای مهمی برای بدن ما انجام میدهد.
کبد بزرگترین غده بدن نیز محسوب می گردد. کبد در قسمـت راسـت شکم و زیر قفسه سینه درست زیر دیافراگم قرار دارد. کبد مخروطی شکل بوده و سطحی صاف، نرم و لاستیک مانند دارد. رنگ آن قهـوه ای متـمـایل بـه قـرمز تـیـره است. کبد از دو بخش بنام لوب بزرگ وکوچک تشکیل یافته است. وزن آن از 1.2 تا 2.5 کیلوگرم متغیر بوده و با ابعاد 20 سانـتـی مـتـر طـول در 17 سانتی متر عرض و ضخامت 12 سانتی متر است. قسمت اعظم کبد از سلول هایی موسوم به هپاتوسیت ها تشکیل یافته است. کارکردها و وظایف متعدد کبد آن را به یک عضو بسیار حیاتی و مهم تبدیل ساخته است. وظایف کبد را میتوان اینچنین برشمرد: 1- کبد مسئول بیش از 500 کارد کرد حیاتی در بدن است. 2-بیش از یک لیتر خون در هر دقیقه از طریق کبد فیلتر میشود. 3- تفکیک مواد مغذی از مواد زاید. سم زدایی، تجزیه مواد شیمیایی و یا تبدیل مواد شیمایی سمی و غیر قابل دفع به مواد غیر سمی و قابل دفع. (متابولیزه کرده و غیر فعال کردن سموم) 4- یک کبد سالم قادر است 100 درصد باکتریها و سموم را پیش از آنکه به جریان عمومی خون بدن راه یابند، از بدن دفع کند. 5-در حفظ تعادل و تنظیم هورمونهای بدن نقش دارد. 6- در ذخیره سازی و متابولیسم چربیها، کربوهیدراتها و پروتئینها نقش دارد. 7- محل ذخیره گلوکز (قند) خون است. کبد گلوکز را تبدیل به گلیکوژن کرده و در خود ذخیره میکند. در صورت نیاز مجددا گلیوکوژن را تبدیل به گلوکز کرده و به جریان خون وارد میسازد. 8- محل ذخیره چربیها، ویتامینها (به ویژه ویتامینهای A,D,E,K,B12)، املاح معدنی (آهن، فولات، مس) و سایر مواد مغذی. 9- کبد یک کارخانه بیوشیمایی است: * سنتز آلبومین: پروتئینی که تبادل آب میان خون و بافتهای بدن را تنظیم میکند. * سنتز کلسترول: کبد تمام کلسترول مورد نیاز بدن را میسازد. * سنتز فاکتورهای انعقاد خون. * ساخت گلوگز از برخی آمینو اسیدهای خاص، گلیسرول و لاکتات. * سنتز گلوبین: بخشی از هموگلوبین خون. * سنتز فاکتورهای ایمنی سیستم ایمنی بدن. * سنتز فسفولیپیدها و لیپوپروتئینها-سنتز تریگلیسیریدها از اسیدهای چرب و گلیسرول. 10- کـبد صفرا را ترشح میکند. صفرا مایعی زرد متمایل به سـبـز اسـت. صفرا وظیفه کمک به گوارش و جذب چربیها و دفـع مــواد زاید را بر عهده دارد. ترکیبات عمده صفرا شامل کلـسترول، فسـفولیپـیـدها، بـیـلی روبـیـن و املاح صفراوی اسـت. صـفـرا از طـریـق مجاری متعدد صفراوی کبد ابتدا در کیسه صفرا ذخیره شده و پس از مصرف مواد غذایی حاوی چــربی به روده کوچک تخلیه میگردد. کیسه صفرا یک ارگان گلابی شکل بوده که به کبد متصل است. 11- زدودن بیلی روبین از خون. طحال مسئول انهدام گلبولهای قرمز فرسوده و پیر است. از انهدام هموگلبوبین گلبولهای قرمز ماده ای زرد رنگ بنام بیلی روبین پدید می آید. اما این بیلی روبین نا محلول در آب در کبد به بیلی روبین قابل دفع تبدیل میگردد. 12- دفع آمونیاک. آمونیاک حاصل از تجزیه پروتئینها یک ماده سمی خطرناک است که کبد با تبدیل آمونیاک به اوره این ماده سمی را از طریق ادرار از بدن دفع میکند. 13- کبد تصفیه خانه و پالایشگاه بدن است. هر چیزی که مامیخوریم، میاشامیم، تنفس میکنیم و یا با پوستمان تماس می یابد سرانجام به کبد مان میرسد. کبد وظیفه تصفیه آلایندهای هوا، آفت کشها، دود سیگار، مواد شیمایی، الکل، مواد مخدرو تمام داروهای مصرفی ما را بعهده دارد. اگر کبد وجود نداشت داروها برای همیشه در بدنمان باقی میماندند و الکل هیچگاه از بدن دفع نمیگردید. 14-در 3 ماه نخست بارداری تولید گلبولهای قرمز در جنین منحصرا توسط کبد صورت میگیرد. از هفته 24 بارداری به بعد مغز استخوان این وظیفه را بعهده میگیرد. * بد کارکردن، سوء تغذیه و استرس بیش از حد به کبد ریشه اکثر بیماریهاست. * تمام خون برگشتی از دستگاه گوارش که حاوی مواد غذایی است ابتدا به کبد میرود. بنابراین تمام غذایی که ما میخوریم توسط کبد پردازش میشود. یک مطلب جالب درباره کبد: کبد از مقاومت، قدرت بازسازی و ترمیم خارق العاده ای برخوردار است. هرگاه کبد 80 تا 90 درصد سلولهایش را نیز از دست بدهد باز هم قادر است به وظایفش عمل کند. همچنین کبد قادر است خودش را بطور کامل احیاء و باز سازی کند. حتی اگر بخش عمده کبد با عمل جراحی برداشته شود، کبد پس از چند هفته قادر است کاملا خودش را بازسازی کند. از این رو در پیوند کبد تنها لوب بزرگتر کبد فرد سالم به بدن فرد دریافت کننده پیوند زده میشود که پس از چند هفته هم اهدا کننده و هم دریافت کننده کبدشان بازسازی میگردد. اما کبد فنا ناپذیر هم نیست. سمومی مانند الکل، برخی داروها و ویروسهایی همچون هپاتیت B و C میتوانند آسیب دائمی به کبد وارد سازند. بیماریهای شایع کبد: 1- هپاتیت: هپاتیت به التهاب کبد اطلاق میگردد. عامل این التهاب میتواند ویروسی، باکتریایی، برخی داروها و یا ضربه مکانیکی باشد. اما از این میان هپاتیت ویروسی از همه شایع تر و خطرناکتر است. هپاتیت A وE از طریق آب و غذا، هپاتیت B از طریق خون- مایعات بدن-رابطه جنسی محافظت نشده-سوزن و سرنگ مشترک-مادر آلوده به جنین انتقال می یابد. هپاتیت B مانند ویروس HIV انتقال می یابد اما بسیار آسانتر از آن بطوری که ویروس هپاتیت B از طریق بزاق دهان نیز به آسانی انتقال می یابد. اگر بر حسب تصادف سوزن سرنگ فرد مبتلا به ویروس HIV در پوستتان فرو رود احتمال مبتلا شدن شما به این ویروس 1 در 2000 (0.2 درصد) میباشد اما اگر فرد مذکور مبتلا به هپاتیت B باشد احتمال مبتلا شدن شما به، 1 در 4 (25 درصد) کاهش مییابد. هپاتیت C نیز عمدتا از طریق خون انتقال می یابد. 2- کبد چرب: به تجمع سلولهای چربی در کبد اطلاق میگردد. کبد چرب در افراد چاق و دیابتی بیشتر مشاهده میگردد. 3- سرطان کبد:در این حالت تکثیر سلولهای کبدی سریعتر از حالت معمول انجام میگیرد. هپاتیت B و C شانس ابتلا به سرطان کبد را افزایش میدهند. 4- سیروز کبدی(تنبلی کبد): آسیب پیشرفته به کبد سیروز کبدی نامیده میگردد. در این حالت بافت طبیعی کبد به یک بافت جوشگاهی تبدیل میگردد. سیروز کبدی موجب میگردد تا کبد دیگر نتواند خودش را ترمیم و بازسازی کند به همین خاطر کبد بتدریج از کار می افتد. پیوند کبد تنها راه درمان سیروز کبدی میباشد. مصرف زیاد مشروبات الکلی، هپاتیت B و C، و بیماریهای خود ایمنی از عوامل ایجاد کننده سیروز کبدی میباشند. در زیر میتوانید تصویر کبد سالم (راست) و سیروز کبدی(چپ) را مشاهده کنید 5- سنگ کیسه صفرا: به وجود سنگ در کیسه صفرا اطلاق میگردد. سنگ کیسه صفرا عمدتا ازبلورهای کلسترول تشکیل یافته است اما در این سنگها املاح صفراوی و کلسیم نیز مشاهده میگردد. رژیم غذایی پر چرب و کم فیبر، اضافه وزن و چاقی و قرصهای ضد بارداری از عوامل بروز سنگ کیسه صفرا میباشد. 6- یرقان(زردی): به افزایش غلظت بیلی روبین خون اطلاق میگردد. یرقان موجب زرد شدن پوست، سفیدی چشمها و غشاء مخاطی دهان میشود. این رنگ زرد در موارد شدید تر به قهوه ای میگراید. انسداد مجاری صفراوی، بیماریهای خونی (مانند کم خونی)، نارسایی های کبدی، نقصهای ژنتیکی و هپاتیت ویروسی از عوامل بوجود آورنده یرقان میباشند. مصرف غذاها و مواد شیمایی حاوی مقادیر زیاد بتا کاروتن مانند هویج نیز باعث زردی پوست میشود اما سفیدی چشم در این حالت زرد نمیشود. یرقان فیزیولوژیک در نوزادان تازه متولد شده یک امر طبیعی و بی خطر میباشد. این زردی از روز دوم و پنجم تولد در نوزاد بروز کرده و حداکثر تا دو هفته باقی میماند. علت زردی فیزیولوژیک تغییرات خونی و عدم تکامل کامل کبد نوزاد می باشد. اگر زردی پس از هفته نخست تولد در نوزاد بروز کند ممکن است بعلت شیر مادر باشد که میبایست شیر مادر برای چند روز قطع و سپس مجددا آغاز گردد. (البته زردی نوزادان را حتما با پزشک متخصص خود در میان بگذارید) زردی نشانه بیماریست است و نه یک بیماری. علایم خوب کار نکردن کبد به قرار زیر میباشد: 1- عدم تحمل غذاهای چرب و ادویه دار. 2- افزایش وزن. 3- سردرد تکرار شونده. 4- سوء هاضمه. 5- یبوست مزمن. 6- ضایعات پوستی: اگزما، پسوریازیس و جوش دانه ها. 7- طعم فلزی در دهان. 8- تورم و یا درد شدید شکم. 9- اختلالات رود ه ای، سینوسی و آلرژیک. 10- سیستم ایمنی ضعیف. 11- پیری زود رس. 12- خستگی مزمن. 13- خونریزی و یا کبود شدن سریع پوست. 14- ادم(خیز) پاها. (تجمع پاها از مایعات) 15- مدفوع آغشته به خون و یا قیر مانند و یا مدفوع کم رنگ. 16- ادرار خیلی تیره. 17- خارش طولانی مدت پوست. 18- بیاشتهایی، تهوع و استفراغ و علائم شبیه آنفلوانزا. راههای محافظت از این ارگان حیاتی: 1- از مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر اجتناب ورزید. 2- هرگز داروها و مواد مخدر را با الکل نیامیزید. مصرف همزمان استامینوفن و الکل برای کبد بسیار سمی بوده و به آن آسیب جدی وارد میسازد. 3- مصرف بی رویه استامینوفن و سایر مسکنهای درد مانند TYLENOL (به غیر از آسپرین) برای کبد مضر میباشد. 4- حتما خود را در مقابل ویروس هپاتیت B واکسینه کنید. 5- داروها نیز سم محسوب میشوند. بنابراین از مصرف خود سرانه آنها بپرهیزید. داروها را با تجویز پزشک مصرف کرده و میزان دوزمصرفی انها را افزایش ندهید. 6- از مصرف بیش از حد ویتامین های محلول در چربی مانند A,D,E,K بپرهیزید. 7- از مصرف غذاهای پر چرب بپرهیزید. کبد تمام کلسترول مورد نیاز بدن شما را میسازد. 8- وزن خود را کنترل کنید. چاقی شما را مستعد بیماریهای: کبد چرب، هپاتیت و سیروز کبدی میکند. 9- بهداشت فردی را رعایت کنید. 10- از مصرف داروهای غیر ضروری اجتناب ورزید. از مصرف همزمان چند دارو با هم خودداری کنید مگر با تجویز پزشک. 11- مصرف ویتامین C و چای سبز برای سلامتی کبد مفید است. 12- مصرف غذاهای سرخ کرده، آماده(فست فود) و روغنهای جامد را به حداقل برسانید. 13- از غذاهای پرچرب،خیلی شیرین و یا شور بپرهیزید. 14- از روبوسی افراد غریبه خودداری کنید. 15- بطور منظم ورزش کنید.2 تا 3 روز در هفته فعالیت بدنی داشته باشید. 16- مصرف غذاهای پر فیبر را افزایش دهید مانند: سبزیجات، میوه ها، برنج، غلات و دانه های کامل. 17- هرگز به سرنگ و سوزنهای دور انداخته شد دست نزنید. 18- بخارات حاصل از رنگها، حلالها، تینرها، چسبها، اسپری های رنگ، اسپری های آفت کش و حشره کش همگی سمی هستند. بنابراین هنگام سمپاشی، استفاده از اسپری حشره کش ورنگ کردن حتما از ماسک استفاده کرده و از تهویه مناسب اتاق مطمئن گردید. همچنین برای جلوگیری از تماس یافتن این گونه مواد شیمایی با پوست حتما از دستکش، کلاه و ماسک استفاده کنید. 19- از آمیزش جنسی محافظت نشده و به اشتراک گذاشتن سرنگ و سوزن اجتناب ورزید. 20- هپاتیت B و Cدرمان نشده منجر به سیروز کبدی، سرطان کبد و سرانجام پیوند کبد میگردند. بنابراین چنانچه جزو آن دسته از افرادی میباشید که در معرض این بیماریها قرار دارید حتما واکسن هپاتیت B را تزریق کنید و بطور منظم هم تست هپاتیت را انجام دهید. افراد زیر بیشتر در معرض ابتلا به هپاتیت میباشند: * افرادی که از داروهای داخل وریدی استفاده میکنند. * معتادانی که از سوزن و سرنگ مشترک استفاده میکنند. * زنان و مردانی که شریک جنسی متعدد دارند. * کارکنان آمبولانسها، پرستاران، آتش نشانان، افسران پلیس و غسالها. منبع : بانک اطلاعات پزشکی
سرطان کبد هادی ناصری hadi@radiozamaneh.com بزرگترین غدهی بدن، حجیم و به رنگ قرمز مایل به قهوهای، در قسمت راست بدن و زیر پردهی دیافراگم واقع شده است. وزنی معادل ۱۵۰۰ گرم دارد، به طول ۲۸ سانتیمتر، عرض ۱۸ سانتیمتر و عمق هشت سانتیمتر است که در سطوح خود با قلب، ریه و دندهها در تماس است. کبد یا جگر که غدهی مهم ضمیمهی دستگاه گوارش محسوب میشود، دارای فعالیتهای بیشماری است که اکثر آنها برای بدن حیاتی هستند. باید توجه کرد که حیات بدون کبد ممکن نیست. کبد یکی از مقاومترین و سازگارترین اعضای بدن بوده که در شدیدترین آسیبها تا هنگامی که بتواند با تکهی کوچکی از خود (۱۰ تا ۱۵ درصد) انجام وظیفه کند، شخص متوجه آسیب نمیشود. برخی وظایف پالایشگاه بدن را اینگونه میتوان نام برد: سوخت و ساز کربوهیدراتها و چربیها و پروتئینها (مانند آلبومین)، ذخیرهی ویتامینها، انعقاد خون، ذخیرهی آهن، سمزدایی و حذف و دفع داروها، دفع بیلیروبین، ذخیره و آزادسازی گلوکز، تبدیل آمونیاک به اوره (شکل قابل دفع از بدن)، تولید کلسترول، تولید صفرا (برای هضم چربیها)، تولید و ترشح برخی اجزای سیستم ایمنی بدن، آنزیمها، هورمونها و... طبیعتاً صحت انجام هر کدام از این وظایف به خودی خود برای بدن حیاتی است، اما کبد مانند هر ارگانی بیماریها و نارساییهایی نیز دارد. انواع هپاتیت، التهاب، انگلها و نقصهای مادرزادی به سراغ کبد میروند. در بخش دوم از مجموعه مطالب درآمدی بر سرطان به جایگاه و وظایف دستگاه گوارش اشارهی کوچکی شد. اکنون به سرطان، یکی دیگر از اعضای این دستگاه میپردازیم. سرطان کبد (Liver Cancer) یا کارسینوم سلول کبدی (HCC) یا در اصلاح عامیانه «جگر سیاه» که به اشتباه «هپاتوما» نیز نامیده میشود، حدود شش درصد سرطانهای سراسر جهان را دربر میگیرد. اما بروز آن در مناطق مختلف جهان بسیار متفاوت است. بیش از ۸۵ درصد موارد در کشورهایی با میزان بالای عفونت مزمن هپاتیت B رخ میدهد. بالاترین میزان بروز در کشورهای آسیای شرقی و جنوب شرقی (چین، ژاپن، کره و تایوان) و کشورهای آفریقایی مثل موزامبیک که در آنها عامل هپاتیت بهصورت عمودی (از مادر به فرزند هنگام تولد) منتقل میشود، رخ میدهد. در این کشور حدود نیمی از مبتلایان به سرطان کبد زیر ۳۰ سال سن دارند. سالانه بیش از ۶۰۰ هزار نفر در سراسر جهان در اثر ابتلا به سرطان کبد جان خود را از دست میدهند که حدود نیمی از آن در چین اتفاق میافتد. میزان ابتلا نیز بین یک میلیون تا یک و نیم میلیون در سال گزارش میشود. مردان دو برابر بیشتر از زنان به این سرطان مبتلا میشوند. محققان علت این امر را وقوع تغییرات ژنتیکی درپی بروز التهاب مزمن کبدی در مردان میدانند. در مناطق آسیایی و آفریقایی اوج بروز بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی بوده و میزان شیوع در ایالات متحده طی ۲۵ سال اخیر سه برابر شده است، اما همچنان در مقایسه با کشورهای آسیایی (تا ۳۰ برابر) پایینتر است. مصرف نارنگی با داشتن پیشساز ویتامین A در پیشگیری از ابتلا به سرطان کبد موثر است انواع سرطان کبد: سرطان کبد بر دو نوع اصلی بحث میشود: الف: سرطان اولیهی کبد: خود بر دو نوع اساسی است: ۱) کارسینوم سلول کبدی (HCC): که همان نوع اصلی و شایع سرطان کبد بوده و در این مطلب به آن میپردازیم ۲) کلانژیو کارسینوم: سرطان بدخیم با تمایز از مجاری صفراوی داخلی و خارجی بوده و بیشتر در سنین ۵۰ تا ۷۰ سالگی دیده میشود. از آنجایی که این نوع سرطان کبد تا مراحل پیشرفتهی بیماری، بدون علامت است بنابراین بیشتر بیماران تومورهای غیرقابل جراحی خواهند داشت. متوسط زمان بقای بیمار در هر حالت ۶ تا ۱۸ ماه خواهد بود. بروز کلانژیو کارسینوم داخل کبدی در سرتاسر جهان در حال افزایش است در حالی که سرطانهای نوع خارج کبدی در حال کاهش است. از عوامل خطرساز این نوع سرطان میتوان به بیماریهای فیبروکیستیک کبد و التهاب مزمن اشاره کرد. این نوع از سرطان کبدی نسبت به نوع قبل تمایل بیشتری برای گستردگی خارج کبدی دارد و ممکن است به عقدههای لنفاوی ناحیهای، ریهها، استخوانها و غدد فوق کلیه دستاندازی کند. ب: سرطان ثانویهی کبد: نوع دیگری از سرطان که کبد را درگیر میکند، سرطانهایی هستند که در دیگر نقاط بدن وجود دارند و به کبد دستاندازی میکنند. از مهمترین این دستاندازیها میتوان به دستاندازی از روده بزرگ، پستان، پانکراس، ریه، مری و پوست اشاره کرد. مراحل سرطان کبد: سیستمهای مختلفی چون Okuda، French، CLIP، BCLC، CUPI و TNM برای مرحلهبندی سرطان کبد بهکار میروند. سرطان کبد بر حسب سیستم TNM پنج مرحله دارد: مرحلهی صفر یا T0: هیچ شواهدی از سرطان اولیه وجود ندارد. مرحلهی یک یا T1: مشاهدهی تومور منفرد بدون دستاندازی به عروق. مرحلهی دو یا T2: یک یا چند تومور با اندازهی کمتر از پنج سانتیمتر و با دستاندازی عروقی. مرحلهی سه یا T3: یک یا چند تومور با اندازهی بزرگتر از پنج سانتیمتر یا تومورهایی که شاخهی اصلی ورید باب و یا هپاتیک را درگیر کردهاند. مرحلهی چهار یا T4: تومورها به اعضا و بافتهای همجوار چون کیسهی صفرا یا پردهی صفاق احشایی دستاندازی کردهاند. کبد سالم (بالا) و کبد سرطانی (پایین) (منبع) علایم سرطان کبد: معمولاً در مراحل اولیه علامتی ندارد تا هنگامی که تومور(ها) به حد قابل ملاحظهای بزرگ و قابل لمس شوند. در این حالت برخی علایم به شرح زیرند: ۱.وجود تودهای سفت در سمت راست و بالای شکم به همراه درد. ۲.بزرگ شدن کبد و طحال ۳.تب خفیف ۴.زردی چشمان و پوست ۵.آب آوردن شکم و تورم آن ۶.خستگی و خوابآلودگی ۷.کاهش اشتها و وزن به همراه کاهش قند خون، همچنین احساس پُری پس از صرف وعده غذایی کوچک ۸.تهوع احساس ناملایمی و ناراحتی در شکم و همچنین احساس کشیدگی عضلات شکم از دیگر علایم این سرطان هستند. عوامل ایجاد کننده: مهمترین عوامل در حقیقت آنهایی هستند که بافت کبد را تخریب کرده و یا میآزارند: ۱- عفونت با ویروس هپاتیت: بزرگترین عامل ابتلا به سرطان کبد، عفونت با ویروس هپاتیت B و C است. ویروس هپاتیت باعث سیروزی شدن کبد (جانشینی بافت فیبر بهجای بافت طبیعی در کبد و در نهایت از دست رفتن فعالیت آن) شده و در نتیجه به سرطان میانجامد. البته باید توجه کرد که ویروس هپاتیت B میتواند بدون بروز سیروز نیز به سرطان کبد دامن بزند. هپاتیت فرم مزمن که بالاترین درصد مبتلایان را به خود اختصاص میدهد، بیشتر از فرم حاد موجب سرطان کبد میشود. در مناطقی که از نظر جغرافیایی میزان بیشتری از درگیری با ویروس هپاتیت B وجود دارد مانند تایوان، کره، تایلند، هنگکنگ، سنگاپور، مالزی و کشورهای نواحی حارهای آفریقا میزان بروز سرطان کبد بسیار بیشتر است. در کشورهایی چون ژاپن و ایتالیا که هپاتیت C در آن نقاط بومی است میزان بالاتری از ابتلا را در کارنامهی خود دارند. ۲. مصرف الکل: مصرف مداوم و بیش از اندازهی الکل به دلیل آسیب به کبد و سیروز باعث بالارفتن احتمال ابتلا خواهد شد. بیش از ۸۰ درصد موارد مبتلا به سیروز ارتباط داده شدهاند. ۳. آفلاتوکسین: آفلاتوکسین مادهی بسیار سمی تولید شده از نوعی قارچ میکروسکوپی است که به شدت برای کبد سرطانزاست. این ماده در ذرت، بادام زمینی، پسته، حبوبات و نان کپک زده به وفور یافت میشود. آفلاتوکسین با جهش در DNA سلولهای کبدی باعث سرطان میشود. خطر ابتلا در افراد آلوده به ویروس هپاتیت و همزمان آلوده به آفلاتوکسین نسبت به افراد فاقد این دو عامل تا ۲۰۰ برابر بیشتر است. ۴- تیروزینمی ارثی و هموکروماتوز ارثی: تیروزینمی ارثی بیماری بسیار نادری است که با این وجود در ۴۰ درصد مبتلایان، تومور کبدی وجود دارد. هموکروماتوز ارثی نیز اختلالی ژنتیکی است که با تجمع بیش از حد آهن در ارگانهایی مثل کبد و پانکراس همراه است. این بیماری نیز منجر به سیروز کبدی و در نهایت سرطان خواهد شد. ۵- آلودگی به انواع انگلهای کبدی: چون کلونورکیس، فاسیولا، دیکروسلیوم، شیستوزوما و... به دلیل آسیب کبدی امکان ابتلا را بالا میبرد. سایر عوامل عبارتند از: چاقی، نژاد، سن، جنس، کشیدن سیگار و دخانیات، مصرف طولانی مدت قرصهای ضد بارداری، اختلالات متابولیسمی، انواع التهاب کبد و سایر عفونتها. تصویر شماتیک کبد به همراه کیسهی صفرا (منبع) تشخیص و درمان: برای تشخیص میتوان از تکنیکهای تصویربرداری چون امآرآی و سیتی اسکن و سونوگرافی، نمونهبرداری، آزمایش خون، معاینهی بالینی و همچنین میزان آلفا فیتو پروتئین (AFP) استفاده کرد. افزایش AFP همیشه برای تشخیص سرطان کمک نمیکند زیرا در حالتهایی چون سیروز، نکروز (مرگ ناگهانی) وسیع سلولها، هپاتیت مزمن، آبستنی طبیعی و زجر یا مرگ جنین نیز ممکن است رخ دهد، اما به ندرت میزان بسیار بالا (بالاتر از ۱۰۰۰ نانوگرم در میلیلیتر) در مواردی غیر از سرطان کبد دیده میشود. متأسفانه سرطان کبد یکی از کشندهترین سرطانها محسوب میشود و تقریباً لاعلاج است. اقدامات صورت گرفته بیشتر برای افزایش بقای عمر بیمار بهکار میرود که در اکثر مواقع نتیجهبخش نیست: ۱- پیوند کبد: برای برخی بیماران ممکن است راه مناسبی باشد اما به شرطی که سرطان به نقاط دیگر دستاندازی نکرده باشد و یک کبد مناسب برای پیوند یافت شود. معمولاً در این روش تا ۲۰ درصد سرطان مجدداً عود خواهد کرد. ۲- جراحی: اگر سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود و تا حد قابل قبولی سالم باقی مانده باشد و یا سیروز کبدی در مراحل اولیه باشد، جراح به خارج کردن ناحیهای از کبد که تومور در آن واقع شده است اقدام میکند. به این عمل «برش» هم گفته میشود. همچنین میتوان از عمل جراحی سرد برای نابودی ضایعهی سرطانی استفاده کرد. میزان عود مجدد در این روش نیز بیش از ۶۰ درصد در عرض پنج سال است. ۳- ریشهکنی: برخی تومورهای کبد را میتوان با روندی به نام «ریشهکنی» نابود کرد. ریزموجهای رادیویی میتوانند با داغ کردن تومور آن را منهدم کنند. همچنین میتوان با تزریق الکل اتانول به تومور آن را ریشهکن کرد. ۴- شیمی درمانی: البته این روش هم نمیتواند سرطان کبد را درمان کند اما در فنآوری جدیدی با تزریق داروی شیمی درمانی به عروقی که به تومور خونرسانی میکنند، مقادیر زیادی از دارو به تومور منتقل میشود. ۵- پرتو درمانی: در مواقعی پزشکان تلاش میکنند تا اندازه و یا وسعت گسترش سرطان را با پرتوهای یونیزان یا پرتوی ایکس پرانرژی محدود کنند. پرتو درمانی سنتی علاوه بر تومور به بافت سالم کبد نیز آسیب میرساند بنابراین متخصصان در حال آزمایش فنآوریهای جدیدی هستند که پرتوها را با دقت بیشتری به هدف بتابانند. ۶- درمانهای حمایتی: مانند بقیهی سرطانها درمانهای حمایتی جهت از بینبردن عفونتهای قارچی، باکتریایی و ویروسی ثانویه که در کبد یا دیگر نقاط اتفاق میافتند ضروری است. همچنین از داروهای مسکن برای رفع درد استفاده میشود. علل مرگ: گفتیم سرطان کبد یکی از کشندهترین سرطانهای شناخته شده است. بنابراین بهطور خلاصه دلایل مرگ شخص را بررسی میکنیم: ۱. لاغری شدید ۲. خونریزیهای مری یا معدی - رودی ۳. نارسایی کبد همراه با اغمای کبدی ۴. پارگی تومور با خونریزی مرگبار (به ندرت) وضعیت بیمار مبتلا در حالت کلی معمولاً وخیم توصیف میشود اما در افرادی که یک تومور با قطر کمتر از دو سانتیمتر و عملکرد کبدی مطلوب دارند وضعیت به مراتب بهتر خواهد بود. میانگین بقا بیماران هفت ماه تا حداکثر پنج سال با توجه به موفقیتآمیز بودن عمل جراحی است. متخصصان در حال تلاش برای افزایش این زمان هستند. همچنین نارسایی کلیه، احتباس سدیم که باعث آب آوردگی شکم میشود و دستاندازی سرطان به دیگر ارگانها از دیگر عوامل مرگ هستند. پیشگیری: ۱- واکسن هپاتیت: بهترین راه پیشگیری از این سرطان انجام واکسیناسیون هپاتیت است. ۲- عدم مصرف الکل: حتی کاهش مصرف آن میتواند در سلامت کبد و سایر نقاط بدن موثر باشد. ۳- آفلاتوکسین: پرهیز از مصرف مواد غذایی مشکوک به آلودگی قارچی خصوصاً پسته (در ایران) و بادام زمینی و ذرت (در ایالات متحده). ۴- انجام آزمایشهای سلامتی: انجام آزمایشها و چکاپ منظم برای همه و افرادی که هپاتیت مزمن و یا ناراحتیهای کبدی دارند. ۵- درمان بیماریهای کبدی: معمولاً به دلیل خاصیت سازگاری کبد نادیده گرفته میشوند و بدون علامت هستند. درمان این بیماریها و التهابها میتواند در امر پیشگیری بسیار موثر باشد. ۶- رژیم غذایی: مصرف برخی مواد غذایی تا حدودی از ابتلا به سرطان کبد موثر است برای مثال مصرف نارنگی با داشتن پیشساز ویتامین A و قهوه با ترکیباتی ناشناخته تا حد زیادی از ابتلا به سرطان کبد جلوگیری میکنند. -------------------------------------------------------------------------------- منابع: ۱- آسیب شناسی اختصاصی رابینز، به نظارت و تدوین دکتر مسلم بهادری، انتشارات اندیشهی رفیع، صص 390 الی 394 ۲- مرکز ملی سرطان آمریکا ۳- بخش سرطان کبد بیمارستان الگنی ۴- انجمن سرطان کبد آمریکا ۵- مرکز تحقیقات سرطان انگلستان ۶- انجمن سرطان کبد کانادا ۷- دکتر کن دیکسون ۸- اِمدیسین ۹- ویکیپدیا